مشخصات کلی سخنرانی
-
موضوع سخنرانی:
دین و بیرون دین(۲) (جلسه هجدهم)
-
سال انتشار:
1400
-
سخنران :
دکتر عبدالکریم سروش
-
مخاطب:
خلاصه سخنرانی
موضوع جلسه هجدهم دین و بیرون دین (بخش دوم) است. در ابتدا و در ادامه‌ی جلسه‌ی گذشته تأکید شد که در تعارض میان دین با عقل یا علم، درواقع با تعارض دو ظن روبرو هستیم، نه یک ظن و یک یقین که یکی را بشود به راحتی حذف کرد و دیگری را نگه داشت. در ادامه، دو اصل در مورد تعارضات میان دین با عقل و علم بیان گردید. اصل اول این است که اگر در مواجهه با هر چالشی در دین از دو روش بازتفسیر و مفهوم‌سازی جدید استفاده کردیم، این نشان‌دهنده‌ی بحران درونی در دین است و نمی‌شود با وصله‌پینه کردن آن را نجات داد. اصل دوم، پیشنهاد می‌دهد که دین دارای یک هسته سخت و تغییرناپذیر است مانند توحید، معاد، اخلاق بنیادین و پیرامون آن لایه‌هایی قابل تغییر همانند روایات، احکام تاریخی و تفاسیر وجود دارد که در مواجهه با تعارضات می‌توان آن‌ها راکنار گذاشت. در ادامه به نمونه‌هایی از تعارضات میان دین با عقل عملی (اخلاقیات و احکام) پرداخته شد. مانند برخی خشونت‌ها در اسلام، رباخواری، برده‌داری و مسائل مربوط به زنان. راه رفع تعارض در این مسائل، مفهوم سازی جدید است. یعنی بپذیریم که این احکام در زمان پیامبر جاری بوده‌اند و ایشان تنها بر عرف زمانه صحه گذاشته است. اما در مورد تعارضات میان دین با علم مانند هفت آسمان، ساختار نطفه انسان یا معجزات، چندین راه‌حل بیان گردید. از جمله، تاویل آن‌ها، تاکید بر دانش عرفی زمان پیامبر، کاهش انتظارات از دین و در نهایت نظریه رؤیایی بودن وحی. بر اساس این دیدگاه، پیامبر حقایق را در رؤیا دیده و سپس در زبان و فرهنگ زمانه خود بیان کرده است.
نکات برجسته سخنرانی
- در نظر گرفتن دین و عقل و علم به عنوان معرفت‌های ظنی ۰۰:۰۶:۲۸
- معرفی دو اصل در مواجهه با تعارضات میان دین و بیرون از دین ۰۰:۱۳:۳۰
- نمونه‌هایی از تعارض‌های دین با عقل عملی ۰۰:۲۶:۰۰
- رفع این تعارض‌ها از طریق مفهوم‌سازی جدید و تکیه بر سیره‌ی پیامبر ۰۰:۳۵:۰۵
- نمونه‌هایی از تعارض‌های دین با عقل نظری و علم ۰۰:۴۸:۳۰
- تبیین چهار راه حل برای مواجهه با این تعارض‌ها ۰۱:۰۰:۲۰
- جمع میان ظنی بودن دین و وجود سخت هسته در آن ۰۱:۱۵:۰۰
- ارجاع عرف‌گرایی در اخلاق به عقل‌گرایی ۰۱:۱۸:۰۵
- چگونگی طرح مقوله قدرت خدا برا رهایی از توجیه خدای رخنه‌پوش ۰۱:۲۱:۵۳
منابع نامبرده شده در طول سخنرانی
کارل پوپر، ایان باربور، لاکاتوش، تفسیر زمخشری
پرسش و پاسخ های مطرح شده در حین سخنرانی :
نظرات مخاطبین در مورد کتاب دین و بیرون دین (۲)
0 نظر