همه‌ی انسان‌ها تا حد زیادی درک می‌کنند که کارهای اخلاقی چیستند، هر چند نتوانند تعریفی از آن‌ها ارائه دهند. به طور کلی می‌توانیم بگوییم رفتار اخلاقی، یعنی رفتاری که زیبنده و برازنده انسان بالغ و رشد یافته باشد. مثلا در شان انسان نیست که بی صداقت باشد یا به حقوق انسان‌های دیگر تجاوز کند و یا حتی نگاه ابزاری به طبیعت و حیوانات داشته باشد. درواقع آنچه آدمی را آدمی می‌کند، همین اخلاقی زیستن است.

اخلاق و دین چه رابطه‌ای با هم دارند؟

هر چند یکی از مهم‌ترین مقاصد دین و نبوت اخلاقی زیستن است،  اخلاقیات مستقل از دیانت هستند. یک شخص می‌تواند کاملاً اخلاقی زیست کند، بدون این که دیندار و خداباور باشد. با وجود این، دو رابطه میتوان میان دین و اخلاق در نظر گرفت: جایی که اخلاق به دین کمک می‌کند و جایی که دین به کمک اخلاق می‌آید

سیر تحول اخلاق فردی و اجتماعی

در گذشته اندیشمندان اخلاقی توجه بیشتری به اخلاقیات فردی داشتند. اخلاق فردی ارزش‌هایی را در برمی‌گیرد که در رفتار فرد بروز می‌کند و آثارش به خود او برمی‌گردد. مثلا بر راستگویی از آن جهت که برای خود فضیلت است، تاکید می‌کردند. آنچه به عنوان وجه اجتماعی اخلاق مطرح بود، جز آداب اجتماعی قرار می‌گرفت. مثل آداب دوستی، غذا خوردن، سفر رفتن و…

اما امروزه اخلاق از وجه اجتماعی و در نسبت با دیگران مدنظر قرار دارد. یعنی، از حیث اثری که علاوه بر فرد، عمدتا بر روی دیگران می‌گذارد. اینکه شما در زندگی شخصی خود چگونه آدمی هستید، اهمیت چندانی ندارد؛ مهم این است که با دیگران چگونه رفتار میکنید و در اجتماع چگونه به نظر می رسید. مثلا راستگویی دیگر از این منظر که یک فضیلت است، تاکید نمی‌شود. بلکه از نظر تاثیری که در رابطه با دیگران و در جامعه بر جای میگذارد، اهمیت دارد. مثلا از حیث ایجاد اعتماد بین افراد.

اینکه چگونه بتوانیم اخلاقیات فردی و اجتماعی را با هم رعایت کنیم، چالشی است که امروزه با آن مواجه هستیم. یعنی در عین حال که وجوه اجتماعی اخلاق در دنیای مدرن را می‌پذیریم، بر فضایل اخلاقی فردی نیز تاکید کنیم. یکی از راهکارها این است که به ارزش های  اجتماعی دوران مدرن جهت‌گیری اخلاقی بدهیم. مثلا رقابت را تنها در خوبی‌ها و حسنات بپذیریم و سعی کنیم که رقابت به ضد خود یعنی حسادت تبدیل نشود.

در تربیت اخلاقی فرزندمان چه بگوییم؟

با دیگران چنان رفتار کن که دوست داری با تو رفتار کنند (قاعده‌ی زرین). به عبارت ديگر اگر بتواني خود را در جايگاه ديگري فرض كني، رفتار تو منجر به رنج، ظلم و آسیب ديگران نمي گردد

هميشه تصور كن كه تنها همين يك بار فرصت انجام كار نيك به تو داده شده است. در اين صورت آن كار نيك را با انگيزه و رغبت بيشتر و به بهترين شكل ممكن انجام خواهی داد

دیگران نقش پررنگی در اخلاقی زندگی کردن ما دارند. براي كاهش درد و رنج دیگران يا افزايش شادي و شادماني ديگران كارهاي نيك انجام بده. کارهای نیکی که نفع آن به دیگران برسد از انجام کارهای نیک بر اساس خودمحوری بهتر هستند

در نظر گرفتن ارزش های مهمی مانند عدالت و ظلم ستیزی منجر به رعایت حقوق خود و دیگران می شود. پس، نسبت به هر نوع ظلم و زورگویی حساس و مقاوم باش و مگذار برتری جویی ها حقوق دیگران را به خطر اندازند